Human nature, wat is dat?

Als iemand mij vraagt wat ik onder het begrip 'human nature' versta, dan doemen als Pavlov reactie onwillekeurig termen bij mij op als hebzucht, machtswellust, jaloezie,  zelfvernietiging en egoïsme. Niks is lekkerder dan jezelf verheffen door zelfbevlekking van je eigen soort.

Maar is dat beeld terecht? Of worden deze eigenschappen vooral door mensen gebezigd die hun materieel gunstig gezinde status in stand willen houden? Door extravagant rijke mensen die 'territoriumdrift' en 'het recht van de sterkste' als schaamlappen gebruiken voor het alsmaar ongegeneerd uitbreiden van hun imperium? En als schaamlap voor de wijze waarop die uitbreiding plaatsvindt? Toegegeven: vele diersoorten gebruiken ook geweld en andere trucs om een door hun geclaimd stuk terrein te vrijwaren van bedreigende of concurrerende creaturen. Maar zij doen dit uit overlevingsdrang en zullen zich nooit meer toe-eigenen dan voor dat legitieme doel strikt noodzakelijk is.

Dieren in de natuur worden ook nooit te dik. Dat verlaagt namelijk hun overlevingskansen. Voor huisdieren gelden andere maatstaven. Die hebben het verkrijgen van obesitas van hun baasjes geleerd. Letterlijk met de paplepel ingegoten. We delen onze welvaartsziekten graag met andere soorten, alle goede bedoelingen ten spijt.

Toch kies ik ervoor om niet te geloven dat de eerdergenoemde destructieve eigenschappen 'human nature' zijn. Ik geloof namelijk dat de mens van nature een fantasierijk, liefhebbend, scheppend wezen is. En dat die vervelende eigenschappen weeffoutjes van de historie zijn, ontstaan door oneigenlijk gebruik van de fraaiste eigenschap die alleen de mens van de evolutie, of zo u wilt de Schepper, cadeau heeft gekregen: de ratio. Daar had wel een gebruiksaanwijzing bij gemogen. Zo van: "maak gerust mooie dingen van natuurlijke hulpbronnen, maar houdt ze ook in stand voor het leven na u". Want blijkbaar is dat niet vanzelfsprekend. 
Hoe krijg je die nare trekjes bij de mensen eruit?

Om de scheppende eigenschappen bij de mens een kans te geven, hebben mensen een prettige, inspirerende omgeving nodig. Een omgeving die lekker aanvoelt, die je wilt behouden. Ik denk dan niet aan geairconditionde steriele spiegelglasmastodonten, maar een meer menselijke, natuurlijke omgeving. Zeg maar een 'human nature'. Ik heb deze blog ook in het bos bedacht en op m'n iPad uitgetikt. Was me in een geairconditionde steriele spiegelglasmastodont echt niet gelukt.

Werkt u in 'human nature'? Wat mist u? Wat kunt u daaraan veranderen?

Communicatie? Natuurlijk!

-->

Je ontkomt er niet aan: communiceren. Zelfs als je je aan je omgeving wilt onttrekken door stil in een hoekje te gaan zitten, je geeft toch een signaal af.

Maar als je het dan toch moet doen, waarom zou je het dan niet goed doen?

Een stap terug: wat wil je uitstralen? Wat wil je communiceren? Authenticiteit is tegenwoordig het toverwoord.

Hoe word je authentiek?

OK, aan de slag dan maar. Wat is eigenlijk mijn zelfbeeld? Ik ken mezelf al mijn hele leven, dus ik weet precies wat ik ben. Ik weet wat ik kan, hoe ik er uitzie, hoe ik reageer in situaties, ik ken mijn normen en waarden… en mensen reageren altijd op dezelfde manier op mij, dus dat zit wel goed, heel stabiel allemaal. Afijn, stel jezelf een paar kritische vragen en je weet dat ook jouw zelfbeeld niet vrij is van vooroordelen. “ik ben echt zo iemand die…”, “ik zeg altijd maar….”, “bij mij moet je niet…”. U kent  de verschijningsvormen vast wel. Die vooroordelen neem je mee in je gedrag, het wordt een onderdeel van je dagelijkse repertoire, je weet niet beter meer. En daarmee wordt een onderdeel van je zelfbeeld. En dat neem je allemaal mee in je communicatie, je uitstraling. En je gaat oprecht geloven dat het allemaal authentiek is.

En dan heb je het alleen nog maar over authenticiteit op individueel niveau. Al lastig. Wat te denken van het zelfbeeld van een bedrijf? Je zult maar multinational zijn. Ga dan maar eens authentiek zitten wezen.

Er zijn bedrijven, ook grote bedrijven, die een zelfbeeld hebben dat prima aanvoelt. Vind ik dan. Ze weten waarvoor zij op aarde zijn, wat hun kracht is, wat hun zwaktes zijn en waarom ze iets willen. Apple, Albert Heijn, Hema, H&M, Bol.com, om er een paar te noemen. Door dit lekker zittende zelfbeeld zijn ze in staat om hun communicatie zo in te richten dat zelfbeeld en uitstraling in essentie overeenstemmen. Ze weten hoe ze het reclamebureau moet briefen. Uiteraard worden dingen wel eens wat mooier voorgespiegeld dan ze zijn. Maar als je weet dat je kracht ligt op het gebied van ‘operational excellence’ (datgene wat je doet zo goed mogelijk doen), dan zorg je ervoor dat je niet primair wordt beoordeeld op ‘customer intimacy’ (dicht tegen je klant aan zitten) of ‘product leadership’(iets bieden wat een ander niet kan).  Dat laat je je klanten weten. Want die zijn niet gek.

Maar wat nou als een bedrijf een zelfbeeld heeft dat niet ‘natuurlijk’ aanvoelt? Een telefoon- of treinvervoersbedrijf dat hoog van de toren blaast over z’n service, maar ondertussen zichzelf doorlopend in allerlei consumentenprogramma’s moet verdedigen? Of een mobieltjesfabrikant die zichzelf als innovatiepionier ziet, maar zodra er iets echt nieuws komt, pak’m beet een smartphone, nog steeds in het bakkelieten tijdperk blijkt te bivakkeren? Zo gaat je hele communicatiebudget op aan puinruimen, omdat je de publieke opinie af wil dwingen, wil forceren.

Dan zijn er 2 conclusies mogelijk:

1.     Of het bedrijf moet als de wiedeweerga zijn zelfbeeld aanpassen, en de daarbij passende communicatie ergo uitstraling.

2.     Het bedrijf heeft zijn bestaansrecht reeds verloren en mag blij zijn als het nog wordt overgenomen door een concurrent.

Het niet in acht nemen van conclusie 1 leidt, zodra de zakken met geld echt leeg zijn, onvermijdelijk tot conclusie 2.

Ik gebruikte al even het woord ‘natuurlijk’. Want hoe werkt dit in de natuur?

Simpel: niet. Er bestaat niet zoiets als een gazelle die denkt dat ie een leeuw is en zich ook zo voordoet. Of een haai die doet alsof ie een rots beklimt. Laat staan dat hij er zelf in gelooft dat ie dat kan en daarom al zijn zwem- en jachttalenten maar laat voor wat ze zijn.

Voelt dit natuurlijk aan?

Het creëren van valse zelfbeelden is dus exclusief voorbehouden aan het meest ontwikkelde organisme op deze planeet: de Homo Sapiens.

Zijn we evolutionair iets te ver doorgeschoten? Nee, dat denk ik niet. Maar we zijn wel een beetje vergeten waar we vandaan komen. En wat we zijn. De ratio stelt ons in staat om allemaal prachtige dingen te bedenken en geeft ons daarmee een onoverbrugbare voorsprong op alle andere levende wezens. Maar zij stelt ons ook in staat om onszelf allerlei goede en slechte eigenschappen toe te dichten, waarbij het gevoel, het natuurlijke instinct, overruled wordt. En als je er eenmaal zelf in gelooft dat jij een echte salestijger bent, dan heb je een ander zo overtuigd. Maar voor hoe lang?

Wil communicatie op de lange termijn werken dan zal eerst het zelfbeeld moeten kloppen. Dat is een kritisch onderzoek waard, en het gevoel, je instinct, je natuur zouden daarbij niet  ondergeschikt moeten zijn aan de ratio. Dat geldt ook voor bedrijven. Want echt, al overtuigt hij iedereen ervan dat hij het kan: die haai gaat die rots niet beklimmen.