het bananenperspectief

Stelt u zich het volgende voor: een kolonie bavianen heeft een mooi eigen plekje in de jungle. Hun favoriete dis: bananen. Deze halen ze uit hun beste bananenboom, die staat op hun eigen mooie plekje. Op een kwaad moment gaat de bananenboom steeds minder vruchten geven. En de vruchten worden ook nog een steeds kleiner. Totdat op een kwade dag er zelfs helemaal geen bananen meer groeien. En zelfs geen bladeren meer. De oude bladeren worden bruin en vallen op de grond. Er komt schimmel op de stam. Ook de bomen in de buurt worden aangetast en sterven af. Maar de apen blijven in de boom geloven en wachten geduldig tot hij weer prachtige bananen zal schenken. Tot zo ver. Vindt u dit een vreemd verhaal?  
Dan heb ik er nog een: een bedrijfspandeigenaar heeft een mooi stukje grond op een bedrijventerrein. Zijn favoriete bezigheid is het verhuren van bedrijfsruimte. Dat verhuren doet hij aan bedrijven, in zijn eigen bedrijvenpand op zijn mooie stukje. Hij heeft het voor 40 miljoen euro op de balans staan. Op een kwaad moment verdwijnen er een paar huurders. En de verhuurinkomsten van de overgebleven huurders worden ook steeds lager. Totdat op een kwade dag alle huurders verdwenen zijn. Het wordt ook niet meer schoongehouden. En ook niet meer onderhouden. Er ontstaat betonrot en de muren beginnen te schimmelen. De verf bladdert af. Ook de panden in buurt staan leeg en zijn in verval. Maar de bedrijfspandeigenaar laat het pand voor 40 miljoen euro op de balans staan en wacht geduldig tot het weer gevuld is met de-hoofdprijs-betalende huurders.  
Nu ga ik u iets verklappen: het eerste verhaal is niet echt gebeurd. Zo dom zijn apen niet, die gaan op zoek naar alternatieven.

- met hetzelfde gemak....-               (afb. door AJ Rasker)

De mens daarentegen is een rationeel wezen. Ik heb een definitie van 'rationeel' gegoogled: 'alles wat verband houdt met of gebaseerd is op de gave van de mens om consequent te kunnen redeneren'. Als je de ratio van het tweede verhaal (waar duizenden waargebeurde varianten van opgetekend zijn) vanuit die definitie beoordeeld dan mag je dat best zorgelijk noemen. Want dan doen we dit dus consequent. De Amerikaanse economie moddert maar wat perspectiefloos aan, maar Wall Straat staat zo’n beetje op een ‘all time high’.  De luchtvaartsector die stoïcijns de stijgende trend van het internationale vliegverkeer naar de komende decennia extrapoleert. Alleen al kerosinetechnisch totaal onrealistisch, maar er zijn nog veel meer genegeerde bottlenecks. Ratio en verbeeldingskracht geven ons tools om de prachtigste dingen te creëren. Eerst eenvoudige handbijlen, vuur en het wiel, later een stoommachine en een iPad. En wie weet zitten we straks op Mars. Maar soms persen we aanzienlijk meer lucht door het ventieltje dan reëel is. Met de wens van de investeerder als vader van dit soort gedachteballonnetjes. Een wens die op korte termijn vertaald moet worden in harde cijfers met zoveel mogelijk nullen. Maar 1 miljard maal nul bananen is nog altijd nul bananen. Daar hoef je geen ingewikkelde berekeningen op los te laten. En een baviaan verspilt daar dus ook geen tijd aan.